Theo sử sách, vùng đất Sa Pa xưa kia có tên gọi là Hùng Hồ, nghĩa là Suối Đỏ. Năm 1886, thực dân Pháp đánh chiếm Lào Cai và kiểm soát khu vực này. Nhận thấy khí hậu mát mẻ và cảnh quan đẹp, người Pháp đã xây dựng Sa Pa thành một khu nghỉ dưỡng lý tưởng. Vào đầu thế kỷ XX, họ cho xây dựng nhiều biệt thự, công trình kiến trúc mang phong cách châu Âu để phục vụ quan chức và binh lính Pháp. Nhà thờ Đá Sa Pa được xây dựng vào năm 1895, là một trong những công trình tiêu biểu còn tồn tại đến ngày nay.

Sau hơn 100 năm được người Pháp khai phá, Sa Pa ngày nay là một trong những điểm đến thu hút khách nước ngoài bậc nhất Việt Nam. Trong mắt du khách quốc tế, Sa Pa là một thành phố mờ sương đẹp lãng mạn, với những ruộng bậc thang đẹp như tranh vẽ, và bức tranh thiên nhiên núi rừng, biển mây đẹp ngoạn mục trên đỉnh Fansipan hùng vĩ.

Sa Pa - một thị xã thuộc tỉnh Lào Cai, miền núi phía Bắc Việt Nam, sở hữu diện tích tự nhiên rộng lớn lên đến 678,56 km², trải dài qua trung tâm thị xã sầm uất và 17 xã vùng cao như Lao Chải, Tả Van, Bản Hồ, Thanh Kim, Trung Chải… Diện tích rộng lớn này không chỉ bao gồm khu vực phố thị với các khách sạn, nhà hàng mà còn mở rộng đến những vùng đồi núi xa xôi, nơi các bản làng dân tộc nằm nép mình giữa thiên nhiên hoang sơ. Chính sự trải dài này đã mang lại cho Sa Pa sự đa dạng về cảnh quan, từ thung lũng xanh mướt, suối chảy róc rách, đến những cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn, những dãy núi điệp trùng và ruộng bậc thang kỳ vĩ – được UNESCO công nhận là một trong những kỳ quan thiên nhiên đẹp nhất thế giới. Với quy mô ấy, Sa Pa đủ để du khách khám phá hàng tuần vẫn chưa hết bao điều bí ẩn chờ đợi.

Địa hình Sa Pa là một kiệt tác của tạo hóa, được định hình bởi dãy Hoàng Liên Sơn – dãy núi hùng vĩ nhất Đông Dương, kéo dài qua các tỉnh Tây Bắc Việt Nam. Với độ cao trung bình từ 1.500 đến 1.800 mét so với mực nước biển, Sa Pa mang khí hậu mát mẻ quanh năm, hiếm có ở một quốc gia nhiệt đới như Việt Nam. Vào mùa đông, nhiệt độ đôi khi xuống dưới 0°C mang đến hiện tượng băng tuyết hoặc tuyết rơi nhẹ, biến Sa Pa thành “xứ sở mùa đông” giữa lòng Đông Nam Á. 

Sa Pa nổi tiếng với những cảnh quan thiên nhiên ngoạn mục. Đỉnh Fansipan, ngọn núi cao nhất Việt Nam với độ cao 3.143 m trên dãy Hoàng Liên Sơn, là điểm đến lý tưởng cho những ai đam mê chinh phục. Khu rừng quốc gia Hoàng Liên Sơn là nơi sinh sống của hàng trăm loài động, thực vật quý hiếm, nhiều loài trong số đó đã được ghi vào Sách Đỏ Việt Nam.

Ngoài ra, du khách không thể bỏ lỡ vẻ đẹp của ruộng bậc thang Sa Pa – một trong những kỳ quan do con người tạo nên, từng được bình chọn là một trong những ruộng bậc thang đẹp nhất thế giới. Thung lũng Mường Hoa cũng là điểm đến hấp dẫn với những bãi đá cổ kỳ bí được chạm khắc cách đây hàng nghìn năm.

Sa Pa bốn mùa đều đẹp đến khó cưỡng. Mùa xuân, sương mờ lãng đãng vờn quanh núi biếc, hoa đào thắm đỏ, hoa mận trắng tinh đẹp đến nao lòng. Tháng Tư, hoa đỗ quyên khoe sắc khắp đỉnh Fansipan. Tiếp đó, vô số những loài hoa đua nở như hồng cổ, hoa dơn thóc, sen đá… ngay dưới chân núi. Hay tháng Chín, tháng Mười là mùa lúa chín, Sa Pa như một “biển vàng” rực rỡ. Đến với Sa Pa mùa lạnh, cảm giác như đang lạc giữa châu Âu với sương mù, băng giá, tuyết rơi, tạo nên phong cảnh tuyệt mỹ như tranh thủy mặc. 

Bên cạnh thiên nhiên kỳ vĩ, Sapa còn có nhiều điểm đến thu hút du khách. Núi Hàm Rồng nằm ngay gần thị trấn là nơi lý tưởng để ngắm toàn cảnh Sapa và chiêm ngưỡng một khu vườn hoa rực rỡ sắc màu. Nhà thờ Đá cổ, một công trình kiến trúc độc đáo mang đậm dấu ấn châu Âu, cũng là điểm dừng chân không thể bỏ qua.

Fansipan là ngọn núi cao nhất của bán đảo Đông Dương (3.143 m), nằm ở trung tâm dãy Hoàng Liên Sơn. Nếu không phải là người mạo hiểm, bạn có thể sử dụng hệ thống cáp treo Fansipan. Trên đường lên đỉnh núi, du khách sẽ được khám phá hệ động thực vật và thiên nhiên kỳ thú của dãy Hoàng Liên.

Ngoài dãy Hoàng Liên Sơn trùng điệp, Sa Pa còn thu hút du khách bởi thung lũng Mường Hoa với ruộng bậc thang uốn lượn, bản Cát Cát của người Mông, Tả Phìn của người Dao Đỏ hay Cổng trời, Thác Bạc. Thung lũng Mường Hoa thuộc xã Hầu Thào, cách thị trấn Sa Pa khoảng 8km về phía Đông Nam. Điều đặc biệt tại thung lũng này là bãi đá cổ có khắc nhiều hình khác nhau, nằm xen giữa cỏ cây và những thửa ruộng bậc thang của đồng bào dân tộc.

• Các dân tộc sinh sống tại Sa Pa

Sa Pa là vùng đất của sự giao thoa văn hóa, nơi sinh sống của nhiều dân tộc thiểu số với những nét đặc trưng riêng biệt. Theo thống kê, dân số Sa Pa khoảng 54.000 người, trong đó người H’Mông chiếm đa số với khoảng 52%. Người H’Mông thường sống ở các bản làng như Cát Cát, Lao Chải, Tả Van, nổi tiếng với trang phục sặc sỡ, kỹ năng dệt thổ cẩm và phong tục độc đáo. Tiếp theo là người Dao, chiếm khoảng 25%, tập trung ở các bản như Tả Phìn, với văn hóa đặc sắc như tắm lá thuốc và nghi lễ truyền thống.

Ngoài ra, Sa Pa còn có sự hiện diện của người Tày, sống chủ yếu ở vùng thấp hơn như bản Hồ, với nhà sàn gỗ đặc trưng và nghề trồng lúa nước. Người Giáy, tuy ít hơn về số lượng, lại nổi bật với sự khéo léo trong dệt vải và cuộc sống giản dị ở Tả Van. Người Xa Phó, dù chỉ chiếm một phần nhỏ dân số, mang đến nét độc đáo với những điệu múa và trang phục thêu hạt cườm cầu kỳ. Cuối cùng, một số ít người Kinh sống ở trung tâm thị xã, chủ yếu làm kinh doanh và dịch vụ, góp phần tạo nên sự giao thoa giữa văn hóa truyền thống và hiện đại.

Sự đa dạng dân tộc không chỉ làm phong phú thêm đời sống văn hóa của Sa Pa mà còn tạo nên một cộng đồng gắn kết, nơi mỗi dân tộc đều giữ gìn bản sắc riêng nhưng vẫn hòa hợp trong nhịp sống chung. Du khách đến đây không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh sắc thiên nhiên mà còn có cơ hội khám phá văn hóa, trải nghiệm đời sống của người dân vùng cao.

• Phong tục và lễ hội Sa Pa

Sa Pa là nơi phong tục và lễ hội hòa quyện, kể những câu chuyện sống động về đời sống con người qua từng nghi lễ, điệu múa, tiếng hát. Ở đây, người H’Mông mang đến nét đẹp độc đáo với tục “cướp vợ” đầy lãng mạn – chàng trai lặng lẽ “bắt” cô gái về nhà để tỏ tình, rồi hai gia đình quây quần thương lượng một đám cưới rộn ràng. Họ cũng gửi lòng thành kính đến tổ tiên qua những lễ vật giản dị như gà, lợn, và tổ chức “ngày giải hạn” để xua tan vận rủi, cầu mong bình an giữa núi rừng.

Người Dao gìn giữ bí kíp tắm lá thuốc như một món quà từ thiên nhiên. Hơn trăm loại lá thơm – quế nồng, sả ngát, gừng cay – được đun sôi trong thùng gỗ, tỏa hương ấm áp, xua tan mệt mỏi và chữa lành cơ thể. Nghi lễ “cấp sắc” dành cho nam giới là hành trình trưởng thành kéo dài ba ngày, với điệu múa uyển chuyển và lời cầu sức khỏe vang vọng giữa đất trời. Trong khi đó, người Tày trân trọng tổ tiên qua bàn thờ giữa nhà sàn, dâng xôi, rượu trong không khí trang nghiêm, và gửi lời chúc bình an cho trẻ nhỏ qua tục “làm vía” giản dị mà ấm áp.

Người Giáy cảm tạ đất đai bằng lễ cúng đầu năm, gói những chiếc bánh chưng vuông vức để đón ngày lễ lớn, thể hiện tình yêu thiên nhiên và sự khéo léo. Người Xa Phó lại làm núi rừng bừng sáng với tục “múa trăng” trong đêm rằm, khi cả bản làng hòa mình vào điệu múa quanh đống lửa, tiếng cười vang vọng như bản giao hưởng của niềm vui. Còn người Kinh mang đến hơi thở đô thị với Tết Nguyên Đán, cúng ông Công ông Táo, và những phiên chợ hiện đại hòa nhập cùng nét truyền thống bản địa.

Lễ hội ở Sa Pa là những ngày hội tưng bừng, nơi văn hóa dân tộc thăng hoa. Vào tháng Giêng, Hội Gầu Tào của người H’Mông rộn rã tiếng khèn, những quả còn bay qua không trung, và điệu hát đối đáp đầy tình tứ giữa núi rừng, mang lời cầu sức khỏe, mùa màng trù phú. Tết nhảy của người Dao cũng trong dịp đầu năm, là bản hòa ca của điệu nhảy quanh lửa, tiếng trống rộn ràng và sắc đỏ rực rỡ, cảm tạ thần linh, cầu bình an. Người Tày mở đầu vụ mùa bằng lễ hội xuống đồng, với tiếng hát then ngọt ngào, lễ cúng đất trời, và những cuộc đua thuyền trên suối đầy hy vọng.

Đến tháng 6 âm lịch, người Giáy tri ân thiên nhiên qua lễ cúng rừng, dâng gà, rượu để cảm tạ thần rừng đã ban tặng gỗ, nước, và mùa màng xanh tốt. Ngoài ra, những sự kiện tại Sun World Fansipan Legend như Hội xuân mở cổng trời đầu năm, Lễ hội hoa đỗ quyên tháng 4, hay Vũ điệu trên mây mùa hè,... tái hiện nét đẹp Tây Bắc trong sự kết hợp giữa cổ truyền và hiện đại, mang đến những trải nghiệm khó quên giữa mây ngàn.

Sa Pa không chỉ nổi tiếng bởi cảnh sắc thiên nhiên mà còn bởi nền ẩm thực phong phú, mang đậm bản sắc vùng núi Tây Bắc. Du khách có thể thưởng thức các món ăn đặc sản như lợn cắp nách quay giòn, thắng cố – món ăn truyền thống của người H’Mông với hương vị đậm đà, cá hồi và cá tầm Sapa được nuôi trong môi trường nước suối mát lành, tạo nên những món sashimi tươi ngon hoặc lẩu hấp dẫn. Ngoài ra, cá suối nướng thơm lừng, gà đen giàu dinh dưỡng cũng là những món ăn không thể bỏ qua.

Bên cạnh các món mặn, du khách còn có cơ hội thưởng thức các loại rau xanh đặc trưng như cải mèo, su su đọt non, rau sắng hay mầm đá – một loại rau quý hiếm chỉ có vào mùa lạnh... Đặc biệt, Sa Pa được xem là “vương quốc” của hoa trái với các loại đào Pháp, đào bản địa giòn ngọt, mận hậu, mận tam hoa cùng vô số loài hoa rực rỡ như hoa bất tử, hoa mận, hoa đào, tạo nên vẻ đẹp nên thơ cho vùng đất này.

Đến với Sa Pa là hành trình khám thiên nhiên vừa hùng vĩ vừa lãng mạn, văn hóa phong phú, ẩm thực đặc sắc và con người gần gũi, thân thiện. Đây thực sự là vùng đất đáng đến, đáng trải nghiệm và đáng giá!