1. Tổng quan về lễ hội xuống đồng Sa Pa
1.1. Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ hội xuống đồng
Lễ hội xuống đồng Sapa, còn được biết đến với tên gọi lễ hội Lồng Tồng, là một trong những nghi lễ quan trọng của đồng bào dân tộc Tày. Đây là dịp để bà con gửi gắm ước vọng mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, cây cối xanh tốt và cuộc sống no ấm, hạnh phúc. Được tổ chức vào mỗi độ đầu xuân, lễ hội không chỉ là sự kiện tâm linh gắn bó mật thiết với đời sống nông nghiệp mà còn là ngày hội cộng đồng thu hút đông đảo người dân bản địa và du khách. Tham dự lễ hội, du khách có cơ hội hòa mình vào bầu không khí sôi nổi, đồng thời khám phá nét văn hóa độc đáo, đậm đà bản sắc của các dân tộc vùng cao Tây Bắc.
1.2. Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội
Lễ hội xuống đồng Sa Pa diễn ra vào ngày mùng 8 Tết âm lịch hàng năm, thời điểm mà người Tày cho rằng thần linh gần gũi nhất với trần gian. Năm 2025, lễ hội sẽ được tổ chức vào ngày 4 tháng 2 dương lịch tại tại bờ suối thôn Tả Van Giáy II, xã Tả Van, tỉnh Lào Cai.
Nằm gọn trong lòng thung lũng thơ mộng, xã Mường Bo được bao bọc bởi những dãy núi xanh ngắt và ruộng bậc thang trải dài tít tắp. Chính không gian thiên nhiên hùng vĩ và yên tĩnh này đã khiến nơi đây trở thành vùng đất linh thiêng, nơi tiếng chiêng mời gọi hồn thiêng có thể vang vọng khắp thung lũng. Vào dịp lễ, tiết trời se lạnh, dao động khoảng 12–18°C, khiến cho từng nhịp lễ nghi và âm thanh cồng chiêng càng thêm sâu lắng và thiêng liêng.
1.3. Lễ hội xuống đồng Sa Pa có gì đặc biệt?
Điều khiến lễ hội xuống đồng trở nên độc đáo chính là sự kết hợp hoàn hảo giữa tính thiêng liêng của nghi lễ và sự sôi nổi của các hoạt động dân gian. Khác với nhiều lễ hội khác, lễ hội này không diễn ra tại đền miếu mà ngay giữa ruộng đồng - nơi con người và đất trời được giao hòa, tạo nên một khung cảnh hết sức ấn tượng.
Người Tày tin rằng, chỉ cần thành tâm, thần linh sẽ lắng nghe và ban cho một năm mùa màng bội thu. Vì thế, không khí lễ hội luôn chan chứa sự vui tươi xen lẫn nét trang nghiêm. Âm thanh của chiêng bồng, tiếng cười nói rộn ràng và mùi hương trầm thoang thoảng tạo nên một bức tranh sinh động về đời sống tâm linh của người Tày.
Nguồn gốc, ý nghĩa độc đáo của lễ hội xuống đồng Sa Pa (Ảnh: Sưu tầm)
2. Nghi lễ cầu mùa thiêng liêng của người Tày ở Mường Bo
2.1. Dâng lễ vật và nghi thức cúng thần linh
Trong phần lễ, người dân tiến hành các nghi thức cúng tế tại nhiều địa điểm linh thiêng như nhà sàn, đình làng và mương nước, nơi gắn bó mật thiết với đời sống nông nghiệp. Lễ vật thường bao gồm gà, lợn, xôi, rượu, bánh chưng, bánh giầy và nhiều sản vật địa phương khác. Sau khi nghi thức dâng lễ hoàn tất, các bậc cao niên, chức sắc trong làng sẽ thực hiện nghi lễ đặc biệt gọi là “kéo mo”, với ý nghĩa cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, cuộc sống ấm no, trù phú.
2.2. Cầu xin mùa màng bội thu và sự an lành
Phần nghi lễ cầu mùa chính là trái tim của lễ hội xuống đồng - nơi tinh thần tín ngưỡng và cộng đồng hòa quyện làm một. Ông già làng cầm bát nước trong vắt từ suối núi, rải đều khắp ruộng đồng trong khi tụng niệm. Dòng nước ấy không chỉ tượng trưng cho sự tinh khiết, mà còn mang theo hơi thở của núi rừng, như đánh thức mạch sống trong lòng đất và gọi mùa màng về với bản làng.
Điều đặc biệt là mỗi gia đình sẽ mang theo một nắm đất từ ruộng nhà mình, trộn chung với nhau trong một chiếc thúng to. Hành động tưởng như đơn giản nhưng mang ý nghĩa sâu xa: dù mỗi người một thửa, mỗi nhà một hướng, nhưng khi đất hòa vào nhau, tất cả trở thành một khối thống nhất. Cùng nhau cày cấy, cùng nhau vượt khó, và cùng nhau đón mùa vàng trĩu hạt.
Một số nghi lễ chính lễ hội xuống đồng của người Tày (Ảnh: Sưu tầm)
3. Các hoạt động dân gian sôi nổi tại lễ hội
3.1. Trò chơi ném còn - điểm nhấn của lễ hội xuống đồng
Ngay sau phần nghi lễ trang trọng, không khí trở nên rộn ràng hơn với các trò chơi dân gian. Trò chơi ném còn là hoạt động được mong chờ nhất, thu hút sự tham gia của cả nam giới và phụ nữ. Cây còn cao khoảng 15 mét được dựng ngay giữa sân đình, với những vòng tre đan xéo tạo thành bia vừa thử thách kỹ năng, vừa mang ý nghĩa linh thiêng.
Những chàng trai khỏe mạnh nhất làng sẽ thể hiện tài ném còn của mình. Cây còn không chỉ đơn thuần là một dụng cụ chơi mà còn mang ý nghĩa tâm linh - người Tày tin rằng ai ném trúng bia sẽ được thần linh phù hộ cả năm. Tiếng reo hò của người xem, âm thanh còn bay xẻ gió và những tràng vỗ tay khi có người ném trúng tạo nên bầu không khí vô cùng sôi động.
3.2. Trò chơi kéo co sôi nổi
Lễ hội xuống đồng không thể thiếu trò chơi kéo co sôi động. Tại lễ hội kéo co không phải là cuộc tranh tài giữa các cá nhân mà là giữa hai bên đại diện cho "trời" và "đất". Sợi dây thừng dài hơn 30 mét, được se thủ công từ sợi gai rừng, như sợi dây kết nối con người với thiên nhiên và thần linh.
Đội "trời" thường gồm những người lớn tuổi, tượng trưng cho sự khôn ngoan và kinh nghiệm. Đội "đất" là những thanh niên trẻ tuổi, đại diện cho sức mạnh và sự năng động. Cuộc kéo co kéo dài khoảng 15-20 phút, lúc giằng co, lúc bứt phá, xen lẫn tiếng hò reo, cổ vũ vang dội khắp cánh đồng. Người Tày tin rằng kết quả của trò chơi là một điềm báo: nếu “đất” thắng, đó là tín hiệu của mùa màng trù phú; nếu “trời” thắng, năm ấy sẽ có thời tiết thuận hòa, mưa thuận gió hòa cho cả vùng.
Trò chơi dân gian giúp không khí lễ hội thêm náo nhiệt, đặc sắc (Ảnh: Sưu tầm)
4. Điệu múa vòng quanh cây còn - nghi lễ kết thúc trang trọng
Khi mặt trời đã nghiêng về phía Tây, điệu múa vòng quanh cây còn chính thức bắt đầu như một nghi lễ kết thúc trang trọng. Cây còn lúc này không còn là dụng cụ để ném mà trở thành trung tâm linh thiêng, nơi tập trung năng lượng tích cực của cả cộng đồng.
Người già và trẻ nhỏ nắm tay nhau tạo thành những vòng tròn đồng tâm quanh cây còn. Điệu múa bắt đầu chậm rãi với những bước chân nhẹ nhàng theo nhịp chiêng bồng. Mỗi bước chân như gói ghém một điều ước, mỗi vòng quay tượng trưng cho một chu kỳ tự nhiên – xuân, hạ, thu, đông – gắn kết con người với trời đất.
Nổi bật trong vòng múa là những cô gái Tày trong trang phục thổ cẩm sặc sỡ.những chiếc chuông bạc trên trang phục khẽ ngân lên hòa cùng tiếng hát then mơ màng. Tất cả như tan chảy trong ánh chiều tà, khép lại một ngày lễ hội đầy ý nghĩa.
5. Lễ hội xuống đồng trong đời sống văn hóa người Tày
Lễ hội xuống đồng Sa Pa không chỉ là nghi lễ khởi đầu mùa vụ mới mà còn là sợi dây gắn kết các thế hệ người Tày trong mạch chảy văn hóa truyền thống. Đây là dịp để cộng đồng cùng cầu mong mưa thuận gió hòa, đồng thời trao truyền kinh nghiệm canh tác, vun đắp tình làng nghĩa xóm.
Trải qua nhiều thế hệ, lễ hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong lịch sinh hoạt văn hóa của người Tày Những đứa trẻ lớn lên với âm thanh chiêng gọi hồn, học được cách tôn trọng thiên nhiên và yêu quý truyền thống. Các bậc phụ huynh thông qua lễ hội để truyền đạt những bài học về đạo đức, lối sống và tình yêu quê hương.
Trong nhịp sống hiện đại, lễ hội xuống đồng trở thành một pháo đài văn hóa, giúp bảo tồn bản sắc dân tộc. Nhiều nghiên cứu viên văn hóa học đánh giá đây là một trong những lễ hội truyền thống được bảo tồn tốt nhất của các dân tộc thiểu số tại Việt Nam.
Lễ hội xuống đồng - nét đẹp văn hóa nơi miền núi Tây Bắc hùng vĩ (Ảnh: Sưu tầm)
6. Kinh nghiệm tham gia lễ hội xuống đồng Sa Pa
6.1. Hướng dẫn di chuyển đến xã Mường Bo
Để tham gia lễ hội xuống đồng Sa Pa, bạn cần di chuyển từ trung tâm Sa Pa đến xã Mường Bo, cung đường dài 15km. Để đến đây, bạn có thể đi bằng xe máy mất khoảng 30 phút hoặc thuê xe taxi với giá khoảng 300.000-400.000 VNĐ khứ hồi.
Tuyến đường đi qua những thung lũng hoa cải vàng rực rỡ và ruộng bậc thang tuyệt đẹp. Nghi lễ bắt đầu diễn ra vào lúc 7h, nên bạn hãy di chuyển từ sớm để không bỏ lỡ bất kỳ hoạt động đặc sắc nào của lễ hội. Đường về Mường Bo có nhiều đoạn dốc và khúc cua, nên lái xe cẩn thận và mang theo áo ấm vì sương mù có thể xuất hiện bất ngờ.
6.2. Nên chuẩn bị gì khi tham gia lễ hội
Khi tham gia lễ hội, hãy chọn những bộ quần áo thoải mái, màu sắc trang nhã để thể hiện sự tôn trọng cho lễ hội cũng như người dân nơi đây. Giày dép chọn loại chống trượt vì ruộng đồng có thể còn ẩm ướt từ sương đêm. Mang theo áo khoác ấm vì nhiệt độ buổi sáng khá lạnh.
Chuẩn bị máy ảnh để ghi lại những khoảnh khắc đẹp, nhưng nhớ hỏi phép trước khi chụp ảnh các nghi lễ trang trọng. Nên mang theo một ít tiền mặt để mua các sản phẩm thủ công của người địa phương như thổ cẩm, gà đồi hoặc rượu cần. Đừng quên chuẩn bị tinh thần để hòa nhập với không khí lễ hội sôi động.
6.3. Một số lưu ý để hòa nhập văn hóa địa phương
Khi tham gia lễ hội xuống đồng, hãy thể hiện thái độ tôn trọng đối với các nghi lễ truyền thống. Trong lúc ông già làng đọc lời khấn, nên đứng yên và giữ im lặng. Đến đây, đừng ngại tham gia các trò chơi dân gian khi được mời - điều này thể hiện sự thân thiện và mong muốn hòa nhập.
Bạn hãy học vài câu chào hỏi bằng tiếng Tày như "Sluông ma?" (Có khỏe không?) sẽ khiến người dân địa phương cảm thấy thân thiện hơn. Nếu được mời thưởng thức rượu cần, hãy nhấp một chút để tỏ lòng biết ơn dù có thể không quen với hương vị.
Một số kinh nghiệm “xương máu” khi tham gia lễ hội xuống đồng Sa Pa (Ảnh: Sưu tầm)
Ngoài việc hòa mình vào không gian linh thiêng của lễ hội xuống đồng Sapa, du khách còn có thể tận hưởng trọn vẹn hành trình tại Sun World Fansipan Legend – quần thể du lịch do Sun Group đầu tư và phát triển. Đây là nơi vừa lưu giữ những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc Tây Bắc, vừa mang đến những trải nghiệm nghỉ dưỡng và khám phá hiện đại.
Đến với Sun World Fansipan Legend, bạn có thể:
Ngồi cáp treo chinh phục “nóc nhà Đông Dương” Fansipan, chiêm ngưỡng biển mây trắng xóa cùng cảnh quan núi rừng Hoàng Liên hùng vĩ.
Trải nghiệm cầu kính Rồng Mây ở độ cao 2.200m, mang lại cảm giác như đang bước đi giữa không trung, vô cùng độc đáo và ấn tượng.
Sự kết hợp giữa hành trình tham dự lễ hội xuống đồng và tham quan Sun World Fansipan Legend sẽ giúp du khách vừa tìm hiểu sâu về văn hóa truyền thống của người Tày, vừa tận hưởng kỳ nghỉ đẳng cấp giữa thiên nhiên kỳ vĩ. Đây chắc chắn là lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn khám phá Sapa một cách trọn vẹn và đáng nhớ.
Lễ hội xuống đồng Sa Pa không chỉ là một sự kiện văn hóa mà còn là cánh cửa mở ra thế giới tâm linh phong phú của người Tày. Hãy sắp xếp thời gian để trải nghiệm những nghi lễ thiêng liêng và tham gia các hoạt động dân gian đầy sắc màu tại Mường Bo!
