1. Truyền thống và ý nghĩa của lễ hội Roóng Poọc
Lễ hội Roóng Poọc còn được người địa phương gọi với tên Hội xuống đồng hay Hội Lồng Tồng, đã trở thành lễ hội nổi tiếng nhất trong đời sống tâm linh của người Giáy ở Sa Pa. Tên gọi "Roóng Poọc" trong tiếng Giáy có nghĩa là "đi xuống đồng", thể hiện việc cộng đồng cùng nhau bước vào một mùa vụ mới.
Lễ hội Roóng Poọc mang ý nghĩa mở đầu cho một năm mới chăm chỉ lao động, năng suất (Ảnh: Sưu tầm)
Lễ hội này xuất phát từ tín ngưỡng nông nghiệp cổ xưa của người Giáy, thể hiện mong muốn được các thần linh phù hộ cho mùa màng bội thu. Theo quan niệm truyền thống, đầu mùa xuân là thời điểm thiêng liêng nhất để cầu khấn, bởi đây là lúc vạn vật sinh sôi, đất trời giao hòa.
Ý nghĩa sâu xa của lễ hội Roóng Poọc không chỉ dừng lại ở việc cầu mùa màng. Đây còn là dịp để toàn thể cộng đồng đoàn kết, chia sẻ niềm vui và củng cố mối quan hệ xã hội. Mỗi nghi lễ, mỗi trò chơi dân gian đều mang thông điệp về sự hài hòa giữa con người với nhau và với thiên nhiên.
2. Lễ hội Roóng Poọc diễn ra khi nào và ở đâu?
Thời điểm tổ chức lễ hội Roóng Poọc thường rơi vào những vào ngày Thìn tháng Giêng âm lịch , khi tiết trời bắt đầu ấm áp và cây cối đâm chồi nảy lộc. Người Giáy tin rằng đây là lúc thích hợp nhất để bắt đầu chu kỳ nông nghiệp mới, khi mà tinh thần của đất trời đang thức tỉnh.
Địa điểm chính của lễ hội là tại Mường Bo, phường Sa Pa, nơi tập trung đông đảo người Giáy sinh sống. Khu vực này nằm cách trung tâm phường Sa Pa khoảng 30 km, với cảnh quan ruộng bậc thang xanh mướt và những ngôi nhà sàn truyền thống.
Lễ hội Roóng Poọc thường diễn ra vào đầu mùa xuân (Ảnh: Sưu tầm)
Không gian tổ chức lễ hội thường là những thửa ruộng rộng rãi hoặc sân đình làng, được trang trí bằng những sắc màu tươi sáng đặc trưng của người Giáy. Khung cảnh xung quanh với núi non chập chùng tạo nên bối cảnh tuyệt đẹp cho những nghi lễ thiêng liêng và các hoạt động văn hóa sôi động.
3. Chuẩn bị cho lễ hội Roóng Poọc: những vật phẩm thiêng liêng
3.1. Biểu tượng mặt trời mặt trăng
Trong lòng lễ hội Roóng Poọc, cây ở trung tâm đóng vai trò như một trục linh thiêng kết nối giữa đất và trời. Đây là một cây tre cao khoảng 10-15 mét, được chọn lọc kỹ càng và dựng thẳng đứng ở trung tâm khu vực tổ chức lễ hội. Trên đỉnh cây, người ta treo những vật phẩm trang trí màu sắc rực rỡ đại diện cho mặt trời và mặt trăng.
Cây trung tâm trong lễ hội Roóng Poọc (Ảnh: Sưu tầm)
Cây trung tâm không chỉ là điểm nhấn thị giác mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Người Giáy tin rằng qua cây này, những lời cầu khấn của họ sẽ được truyền tải lên các vì thần linh. Việc dựng cây cũng là một nghi lễ quan trọng, được thực hiện bởi những người có uy tín nhất trong làng với sự chứng kiến của toàn thể cộng đồng.
Xung quanh gốc cây, những vòng tròn đậm chất biểu tượng được tạo thành từ các hoạt động múa hát và trò chơi dân gian. Đây chính là nơi diễn ra những khoảnh khắc thiêng liêng nhất của lễ hội Roóng Poọc.
3.2. Mâm cúng thầy mo và 6 quả còn đặc biệt
Thầy mo, vị pháp sư tâm linh của người Giáy, đóng vai trò chủ trì các nghi lễ quan trọng nhất trong lễ hội Roóng Poọc. Mâm cúng dành cho thầy mo được chuẩn bị với sự trang trọng và tỉ mỉ, thể hiện lòng thành kính của cộng đồng.
Mâm cúng thầy mo (Ảnh: Sưu tầm)
Trong nghi thức cúng thần truyền thống, bàn thờ lễ vật thường được bày biện trang trọng và đầy đủ theo quy chuẩn. Trung tâm bàn thờ là một bát gạo lớn đặt trên tấm vải mộc trắng do người dân trong bản tự tay dệt, bên trên cắm 5 nén hương (3 nén phía sau, 2 nén phía trước). Trước bát hương là 5 chén lớn úp ngược, phía trên đặt 5 chén nhỏ để rót trà hoặc rượu cúng.
Hai bên bàn thờ có hai đĩa trứng luộc được nhuộm đỏ, kèm theo một đĩa đồ trang sức bằng vàng bạc, một đĩa cá chiên, hai củ măng vầu. Ngoài ra, mâm lễ còn có 7 bát xôi đỏ cùng 7 đôi đũa, 5 bát bỏng ngọt, một bát nước lã trong đó thả 5 đồng bạc trắng dùng làm phép. Bên cạnh đó, còn có 6 quả còn - lễ vật đặc biệt do những cô gái chưa chồng dâng cúng, mỗi bên đặt 2 quả, tạo nên ý nghĩa linh thiêng và trang trọng cho nghi lễ.
3.3. Phần lễ cúng thần linh cầu mùa màng bội thu
Nghi lễ cúng thần linh trong lễ hội Roóng Poọc được coi là thiêng liêng nhất, do thầy mo chủ trì với sự tham gia của toàn thể cộng đồng. Các vật phẩm cúng bái được bày biện công phu trên những chiếc khăn thổ cẩm đặc trưng của người Giáy.
Thầy mo sẽ niệm những lời khấn bằng tiếng Giáy cổ xưa, cầu xin thần linh phù hộ cho mùa màng tốt tươi, gia súc sinh sôi nảy nở và cộng đồng được bình an.
Trong suốt quá trình cúng bái, không khí trở nên trang nghiêm và thiêng liêng. Mọi người đều im lặng lắng nghe, thỉnh thoảng đồng thanh đáp lại những câu khấn của thầy mo. Đây là khoảnh khắc mà tinh thần cộng đồng được thể hiện mạnh mẽ nhất trong lễ hội Roóng Poọc.
4. Một số hoạt động văn hóa hấp dẫn trong lễ hội Roóng Poọc
4.1. Lễ khấn và nghi thức cày ruộng kết thúc lễ hội
Khoảnh khắc thiêng liêng nhất của lễ hội Roóng Poọc chính là nghi thức cày ruộng báo hiệu sự kết thúc. Đây là lúc thầy mo cùng những người có uy tín trong làng tiến hành nghi lễ khai xuân đầu năm. Một thửa ruộng nhỏ được chọn làm địa điểm thực hiện nghi thức, tượng trưng cho toàn bộ đất đai của cộng đồng.
Nghi thức cày ruộng kết thúc lễ hội (Ảnh: Sưu tầm)
Cây cày truyền thống được trang trí bằng những dải vải nhiều màu sắc, cùng với đôi trâu khỏe mạnh nhất trong làng. Thầy mo sẽ cầm cày đi những đường cày đầu tiên, miệng niệm những lời khấn cầu mong mùa màng tốt tươi. Sau đó, các gia trưởng trong làng lần lượt tiếp tục cày để thể hiện sự đoàn kết và quyết tâm lao động chăm chỉ.
Nghi thức không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của lao động sản xuất. Khi những đường cày cuối cùng được hoàn thành, lễ hội Roóng Poọc chính thức khép lại với niềm tin rằng một mùa vụ bội thu đang chờ đón phía trước.
4.2. Trò chơi ném còn - dự báo năm tốt lành
Sau phần lễ trang nghiêm, lễ hội Roóng Poọc chuyển sang không khí vui tươi với trò chơi ném còn đầy thú vị. Đây là hoạt động được mong đợi nhất, thu hút sự tham gia của cả nam nữ già trẻ trong cộng đồng. Các quả còn ngũ sắc được sử dụng trong lễ cúng giờ đây trở thành đạo cụ cho trò chơi.
Trò chơi ném còn trong lễ hội Roóng Poọc (Ảnh: Sưu tầm)
Người tham gia đứng thành vòng tròn xung quanh cây trung tâm, lần lượt ném còn về phía nhau. Theo quan niệm của người Giáy, việc bắt được nhiều quả còn sẽ mang lại may mắn và thịnh vượng cho cả năm.
Điều thú vị là màu sắc của quả còn bắt được cũng có ý nghĩa dự báo khác nhau. Màu đỏ báo hiệu tình duyên thuận lợi, màu vàng dự báo thu hoạch bội thu, màu xanh tượng trưng cho sức khỏe dồi dào. Tiếng cười và những câu nói đùa vui vẻ tạo nên không khí sôi động đặc trưng của lễ hội Roóng Poọc.
4.3. Kéo co nam nữ mang ý nghĩa âm dương hòa hợp
Trò chơi kéo co trong lễ hội Roóng Poọc không chỉ đơn thuần là cuộc thi sức mạnh mà còn chứa đựng triết lý sâu sắc về sự cân bằng âm dương. Đội nam và đội nữ đứng hai bên sợi dây cột bằng sợi gai bản địa, tượng trưng cho hai lực lượng đối lập nhưng bổ sung cho nhau trong vận hành của vũ trụ.
Điều đặc biệt là trong trò chơi này, người ta không quan tâm đến việc đội nào thắng thua. Thay vào đó, ý nghĩa nằm ở sự tương tác và hài hòa giữa hai giới tính. Khi một bên quá mạnh, họ sẽ tự động giảm lực để tạo ra sự cân bằng, thể hiện tinh thần tương trợ và tôn trọng lẫn nhau.
Những tiếng hò reo cổ vũ vang lên khắp không gian, tạo nên bầu không khí sôi nổi. Đây cũng là dịp để các bạn trẻ thể hiện sức khỏe và làm quen với nhau, góp phần củng cố mối quan hệ xã hội trong cộng đồng người Giáy.
4.4. Âm nhạc trống chiêng kèn pí lè trong lễ hội Roóng Poọc
Âm thanh đặc trưng của lễ hội Roóng Poọc được tạo nên bởi dàn nhạc cụ truyền thống gồm trống, chiêng và khèn pí lè. Những nhạc công lão luyện trong làng sẽ biểu diễn những giai điệu cổ xưa được truyền lại qua nhiều thế hệ. Tiếng trống vang vọng như tiếng gọi của đất trời, tiếng chiêng trong trẻo như tiếng suối chảy, còn tiếng kèn pí lè du dương như tiếng gió thổi qua rừng tre.
Dàn nhạc trống, chiêng kèn pí lè sẽ được tấu lên để bắt đầu các trò chơi vui nhộn (Ảnh: Sưu tầm)
Mỗi loại nhạc cụ đều có vai trò riêng trong tổng thể bản nhạc. Trống đóng vai trò làm nền, tạo nhịp điệu chủ đạo. Chiêng mang đến những âm thanh cao vút, thể hiện sự linh thiêng. Kèn pí lè với âm sắc độc đáo được làm từ lá cây địa phương, tạo nên những giai điệu mềm mại và sâu lắng.
Cộng đồng người Giáy tin rằng âm nhạc trong lễ hội có khả năng truyền tải những lời cầu khấn lên thần linh. Những giai điệu này không chỉ giải trí mà còn là cầu nối thiêng liêng giữa con người và tự nhiên, tạo nên bầu không khí trang nghiêm và thiêng liêng cho lễ hội Roóng Poọc.
5. Kinh nghiệm tham gia lễ hội Roóng Poọc Sa Pa cho du khách
5.1. Lưu ý để không bỏ lỡ thời điểm diễn ra lễ hội
Để trải nghiệm trọn vẹn lễ hội Roóng Poọc, du khách nên lên kế hoạch vào đầu mùa xuân khi thời tiết Sa Pa đẹp nhất. Tháng 2 và tháng 3 âm lịch thường là thời điểm tổ chức lễ hội, trùng với khi hoa đào, hoa mận nở rộ khắp vùng núi.
Thời tiết vào mùa này khá lý tưởng với nhiệt độ dao động từ 15-20°C vào ban ngày, mát mẻ và dễ chịu. Ban đêm có thể hơi lạnh nên du khách nên chuẩn bị áo ấm. Đây cũng là mùa khô nên ít có mưa, thuận lợi cho việc di chuyển và tham gia các hoạt động ngoài trời.
Du khách quốc tế thích thú tham gia trải nghiệm lễ hội (Ảnh: Sưu tầm)
Du khách nên liên hệ trước với người dân địa phương hoặc các tour guide có kinh nghiệm để biết chính xác ngày tổ chức. Lễ hội thường kéo dài 2-3 ngày, với ngày chính diễn ra các nghi lễ quan trọng nhất. Việc đến sớm một ngày sẽ giúp du khách hiểu rõ hơn về quá trình chuẩn bị và hòa nhập tốt hơn với cộng đồng địa phương.
5.2. Di chuyển đến lễ hội Roóng Poọc
Để đến xã Mường Bo - địa điểm tổ chức lễ hội Roóng Poọc, du khách có thể chọn nhiều phương tiện khác nhau. Từ trung tâm thị xã Sa Pa, quãng đường khoảng 15-20 km có thể di chuyển bằng xe máy hoặc ô tô cá nhân. Đường đi khá dễ theo với cảnh quan ruộng bậc thang đẹp mắt dọc hai bên.
Đối với du khách không quen đường, thuê xe ôm hoặc taxi là lựa chọn an toàn và tiện lợi. Giá cước dao động từ 200.000-300.000 VNĐ khứ hồi, tùy thuộc vào thời gian và dịch vụ. Nhiều lái xe địa phương cũng có thể làm hướng dẫn viên, chia sẻ những câu chuyện thú vị về văn hóa người Giáy.
Ngoài ra, tham gia tour trọn gói cũng là phương án đáng cân nhắc. Các công ty du lịch tại Sa Pa thường tổ chức tour lễ hội Roóng Poọc với giá từ 800.000-1.200.000 VNĐ/người, bao gồm xe đưa đón, hướng dẫn viên và bữa trưa. Du khách sẽ được tìm hiểu sâu hơn về ý nghĩa các nghi lễ và có cơ hội tương tác trực tiếp với người dân địa phương.
6. Kết hợp trải nghiệm lễ hội Roóng Poọc và khám phá Sun World Fansipan Legend
Bên cạnh việc khám phá lễ hội Roóng Poọc – nét văn hóa độc đáo và thiêng liêng của người Giáy tại Sa Pa, du khách còn có thể tận hưởng trọn vẹn hành trình du lịch tại hệ sinh thái Sun World Fansipan Legend do Tập đoàn Sun Group đầu tư và phát triển. Đây không chỉ là nơi hội tụ các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số Tây Bắc mà còn là điểm đến hấp dẫn với hệ thống cáp treo hiện đại, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và các trải nghiệm du lịch tinh tế.
Tại Sun World Fansipan Legend, du khách có thể:
Tham gia chinh phục "nóc nhà Đông Dương" đỉnh Fansipan bằng cáp treo, ngắm biển mây bồng bềnh và thưởng thức khung cảnh núi rừng Hoàng Liên trùng điệp.
Trải nghiệm cầu kính Rồng Mây trên cao 2.200m, mang lại cảm giác đi bộ trong mây trời độc đáo và ấn tượng.
Việc kết hợp hành trình lễ hội Roóng Poọc với tham quan, trải nghiệm tại Sun World Fansipan Legend sẽ giúp du khách không chỉ hiểu sâu sắc về văn hóa truyền thống người Giáy mà còn tận hưởng kỳ nghỉ đẳng cấp với cảnh sắc thiên nhiên tuyệt mỹ và dịch vụ du lịch hiện đại. Đây là sự lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn khám phá Sa Pa một cách trọn vẹn, đậm đà bản sắc và đầy cảm xúc.
Lễ hội Roóng Poọc không chỉ đơn thuần là một nghi lễ truyền thống mang đậm dấu ấn văn hóa của người Giáy mà còn là biểu tượng sâu sắc của đời sống nông nghiệp, tâm linh và cộng đồng tại vùng núi Tây Bắc. Qua từng nghi thức cúng bái, trò chơi dân gian rộn rã và các hoạt động văn hóa đặc sắc, lễ hội gửi gắm thông điệp về sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên, sự gắn kết cộng đồng và niềm tin vào một mùa vụ bội thu, cuộc sống no ấm, hạnh phúc. Đây cũng là dịp tuyệt vời để du khách hòa mình vào không gian văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, hiểu thêm về truyền thống và tinh thần lao động cần cù của người Giáy. Việc bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội Roóng Poọc góp phần duy trì sự đa dạng văn hóa đặc sắc của Sa Pa và tạo điều kiện thúc đẩy du lịch trải nghiệm văn hóa vùng Tây Bắc phát triển bền vững.
