1. Lễ hội Gầu Tào mang ý nghĩa gì trong văn hóa người Mông?
Từ "Gầu Tào" trong tiếng Mông nghĩa là "vui chơi ngoài trời", thể hiện tinh thần phóng khoáng và gần gũi với thiên nhiên của cộng đồng người Mông. Lễ hội Gầu Tào là dịp để bà con gửi gắm những ước nguyện giản dị nhưng sâu sắc: cầu sức khỏe dồi dào, đường con cái thuận lợi, mùa màng năng suất và cuộc sống ấm no. Đây không chỉ là một sự kiện tâm linh mà còn là ngày hội gắn kết cộng đồng, nơi mọi người quây quần sau một năm lao động vất vả, cùng hướng tới tương lai tươi sáng. Tại Sa Pa, lễ hội Gầu Tào còn mang ý nghĩa quảng bá văn hóa, mời gọi du khách khám phá nét đẹp truyền thống vùng cao.
2. Nguồn gốc Lễ hội Gầu Tào
Lễ hội Gầu Tào bắt nguồn từ những câu chuyện xa xưa trong đời sống người Mông ở vùng núi Tây Bắc, đặc biệt tại dãy Hoàng Liên Sơn hùng vĩ. Theo truyền thuyết dân gian, những gia đình hiếm muộn thường tìm đến thần linh trên các ngọn đồi để cầu xin con cái. Người chồng sẽ khấn vái các vị thần núi, thần rừng với lời hứa tổ chức lễ hội Gầu Tào nếu điều ước thành hiện thực. Khi lời cầu khấn được đáp ứng, họ giữ lời bằng cách mở hội, mời bà con khắp nơi đến chung vui và tạ ơn.
Ban đầu, lễ hội Gầu Tào chỉ diễn ra trong phạm vi gia đình khá giả, nhưng qua thời gian, nó đã lan rộng thành ngày hội chung của cả bản làng. Tại Sa Pa, lễ hội Gầu Tào giờ đây không chỉ giới hạn ở các bản như San Sả Hồ mà còn xuất hiện ở nhiều khu vực khác như Pha Long (Mường Khương) hay Phong Liên (Bảo Thắng), tạo nên một mùa xuân rực rỡ khắp núi rừng Lào Cai.
3. Lễ hội Gầu Tào diễn ra khi nào?
Thời gian tổ chức lễ hội Gầu Tào thường rơi vào những ngày đầu xuân, từ mùng 2 đến mùng 4 Tết Âm lịch, hoặc tùy phong tục từng vùng mà chọn ngày Thìn (rồng) đầu tiên trong năm để cầu mong mưa thuận gió hòa. Tại Sa Pa, lễ hội Gầu Tào thường kéo dài từ 3 đến 5 ngày, mang đến không khí náo nhiệt giữa tiết trời se lạnh và làn sương mờ đặc trưng. Đây là thời điểm lý tưởng để du khách ghé thăm, vừa cảm nhận hương vị xuân vùng cao vừa hòa mình vào các hoạt động độc đáo của lễ hội.
Những cô gái dân tộc H'Mông nô nức đi hội. Ảnh: Sưu tầm
4. Những nét đẹp lôi cuốn của lễ hội Gầu Tào Sa Pa
Lễ hội Gầu Tào Sa Pa là sự kết hợp hài hòa giữa phần lễ trang nghiêm và phần hội sôi động, tạo nên sức hút khó cưỡng đối với cả người dân địa phương lẫn du khách.
4.1. Phần lễ – Linh hồn của lễ hội Gầu Tào
Trái tim của lễ hội Gầu Tào nằm ở nghi lễ dựng cây nêu – biểu tượng thiêng liêng nối đất với trời. Cây nêu được chọn kỹ lưỡng từ những cây tre cao, thẳng, không sâu bệnh, ngọn hướng về phía Đông – biểu trưng cho sự sinh sôi và phát triển. Trước khi chặt cây, người chủ lễ thắp hương khấn xin phép thần linh, đảm bảo cây không chạm đất khi mang về. Sau đó, cây được dựng tại một khu đất rộng, thường trên đồi cao, với lễ vật như rượu, ngô, thóc treo trên thân cây và chum rượu lớn đặt dưới gốc để thết đãi khách.
Phần lễ trong Hội Gầu Tào diễn ra trang trọng. Ảnh: Sưu tầm
Trong ngày chính hội, gia đình tổ chức lễ hội Gầu Tào chuẩn bị mâm cúng với gà, lợn hoặc bò tùy theo lời hứa trước đó với thần linh. Người chủ lễ đọc lời khấn, gửi gắm mong ước về sức khỏe, con cái và mùa màng đến các vị thần. Không khí trang nghiêm xen lẫn niềm hy vọng khiến phần lễ trở thành điểm nhấn đầy ý nghĩa.
4.2. Phần hội – Sân chơi sôi dộng của người Mông
Khi phần lễ khép lại, lễ hội Gầu Tào Sa Pa bùng nổ với các hoạt động vui chơi mang đậm bản sắc dân tộc. Những chàng trai khỏe mạnh trổ tài trong các môn thi như bắn nỏ, đấu võ hay múa khèn, trong khi các cô gái khoe vẻ duyên dáng qua điệu múa sinh tiền và hát giao duyên. Không gian hội trở nên sống động với tiếng vỗ tay, hò reo cổ vũ từ đám đông, tạo nên một bức tranh xuân rực rỡ giữa núi rừng.
Hội Gầu Tào là lễ hội đặc sắc mạng đậm bản sắc văn hóa dân tộc H'Mông. Ảnh: Sưu tầm
Vào buổi tối, lễ hội Gầu Tào càng thêm phần lãng mạn khi các đôi trai gái thổ lộ tình cảm qua tiếng đàn môi, tiếng sáo hoặc những câu hát ngọt ngào. Điều thú vị là trong không gian này, mọi rào cản đời thường dường như tan biến, mang đến sự tự do và phóng khoáng hiếm có. Các trò chơi dân gian như ném pao, đánh quay cũng góp phần làm nên không khí rộn ràng kéo dài suốt mấy ngày hội.
Lễ hội Gầu Tào Sa Pa không chỉ là một sự kiện văn hóa đặc sắc mà còn là lời mời gọi đầy hấp dẫn dành cho những ai yêu thích khám phá núi rừng Tây Bắc. Từ nghi lễ dựng cây nêu đầy ý nghĩa đến những hoạt động vui chơi sôi động, lễ hội Gầu Tào mang đến trải nghiệm khó quên giữa khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ và không khí xuân rực rỡ.
Nếu có dịp ghé Sa Pa vào những ngày đầu năm mới, đừng bỏ lỡ cơ hội hòa mình vào lễ hội Gầu Tào để cảm nhận trọn vẹn tinh thần và bản sắc của người Mông. Hãy chuẩn bị hành trang và lên đường để tự mình khám phá nét đẹp độc đáo của ngày hội xuân lớn nhất vùng cao này!
